4. IRAK

1.  

	Irak
Yönetim Şekli	Cumhuriyet
Yüzölçümü	438,446 km2
Nüfus	21,422,292
Başkenti	Bağdat (3,400,000)
Başlıca Kentler	Musul (570,000) Basra (616,000) Kerkük (212,000)
Resmi Dil - Din	Arapça, İslamiyet
Para Birimi	Irak Dinarı

            Güneydoğu komşumuzdur. Irak’ın doğusunda İran, batısında Suriye,  Ürdün ve Suudi Arabistan, güneyinde Kuveyt ile Basra Körfezi yer alır.(Harita 4)

Nüfus ve Yerleşme: Irak’ta 2,5 milyon dolayında Türk yaşamaktadır. Bunların çoğu, Türkiye’ye yakın olan Musul, Kerkük, Süleymaniye ve Erbil’dedir. Türklere karşı baskıcı bir politika izlenmesi sonucu  buradaki  Türk nüfusu  gittikçe azalmıştır. Bugün  bu kentlerde Arap nüfus  çoğunluk durumuna gelmiştir.  

            Harita 4: Irak’ın fiziki haritası

Yeryüzü Şekilleri: Irak’ın Türkiye’ye komşu olan kuzey kısmı dağlıktır. Geri kalan kısımlarında düzlükler yaygındır. Bu düzlüklerin önemli kısmı, yurdumuzdan doğan Fırat ve Dicle ırmaklarının arasında bulunur. Bu iki nehir arası, yüzyıllar öncesinden beri Mezopotamya olarak bilinir. Mezopotamya, verimli toprakları sayesinde  eski uygarlıkların doğuş yeri  olmuştur. Ülkenin batı  kesiminde Suriye  çölü  yer               alır. ( Harita 4)

Irak’ın başlıca akarsuları Fırat ve Dicle’dir. Türkiye’den kaynaklarını alan bu iki ırmak  ülke için hayat kaynağıdır. Ülkenin güneyinde birleşen iki ırmak Şat-ül Arap  adını alarak  Basra Körfezine ulaşır.

İklim ve Bitki Örtüsü: Irak’ta karasal iklim etkilidir. Çöller, ülkenin en kurak yerleridir. Basra Körfezi’ne yaklaştıkça  iklim ılımanlaşır.Ülkede hakim bitki örtüsü bozkırdır.

Ekonomik Özellikler: Irak’ın ekonomisi petrole dayanır. Önemli petrol kuyuları Basra Körfezi kıyılarıyla , Kerkük ve Musul’dadır. Kerkük’ten çıkarılan petrolün bir kısmı, borularla yurdumuzdaki Yumurtalık  limanına taşınır. Tarım, Fırat ve Dicle ırmaklarının suladığı yerlerde yapılır. Ülkede en çok hurma, buğday, pamuk ve tütün yetiştirilir. Dünya hurma üretiminin yarısı bu ülkeden sağlanır. Başlıca sanayi kolları; petro-kimya, çimento , resim ve dokumadır.

Yer Altı Kaynakları: En önemli  yer altı zenginliği petroldür.

Türkiye İle İlişkiler: Irak, 1990 yılında  komşu Kuveyt’i işgal etmiştir. Bunun üzerine Birleşmiş Milletler kararı ile ABD öncülüğünde bir grup ülke , Irak’a savaş açmıştır. Irak   bu savaşta  büyük bir yenilgiye uğramış  ve  Kuveyt’ten geri çekilmek zorunda kalmıştır. Bu savaştan sonra Irak’a Birleşmiş Milletler kararı ile ticaret yasağı konmuştur. Türkiye bu yasağa uyduğu için, Irak’la olan ticaretimiz son yıllarda iyice azalmıştır. Ancak iki ülke arasında canlı bir sınır ticareti vardır. Sınır ticaretinde Irak’tan Türkiye’ye en çok satılan ürün petroldür. Buna karşılık Türkiye’den bu ülkeye en fazla elektrikli ev aletleri satılmaktadır. Kuveyt Savaşı nedeniyle  Birleşmiş Milletler tarafından bu ülkeye  uygulanan ticaret yasağının kalkmasıyla  ilişkilerimizin yeniden canlanması beklenmektedir.

2. İRAN

	İran
Yönetim Şekli	İslam Cumhuriyeti
Yüzölçümü	1,650,000 km2
Nüfus	66,094,264
Başkenti	Tahran (6,022,000)
Başlıca Kentler	Maşhed (1,466,000) İsfahan (1,001,000) Tebriz (994,0000) Şiraz(848,000)
Resmi Dil- Din	Farsça, İslamiyet
Para Birimi	Şekel

            İran doğu komşumuzdur. Doğuda Afganistan ve Pakistan, batıda Irak ve Türkiye ile komşudur. Kuzeyinde Türkmenistan, Hazar denizi,  Azerbaycan ,  Ermenistan   ve

Nahçivan , güneyinde ise Umman denizi ve Basra Körfezi yer alır.

Nüfus  ve Yerleşme: İran’da nüfus yoğunluğu azdır. Çünkü ülkede dağlar ve çöller geniş yer tutar. Nüfusun önemli bir kısmı Basra Körfezi ve Hazar Denizi kıyılarında toplanmıştır. Büyük yerleşim merkezlerinin çoğu  da buralarda  kurulmuştur. İran’da 18 milyon dolayında Türk yaşamaktadır. Türk nüfusunun çoğunluğu,  ülkenin kuzeybatısındaki Güney Azerbaycan’dadır. Türkmenistan sınırı yakınlarında (Meşhet)  da çok sayıda  Türk vardır. Ayrıca Zagros dağlarında Kaşgay Türkleri yaşar.

Yeryüzü Şekilleri: İran’ı kuzeyden ve güneyden sıradağlar kuşatır. Kuzeydekiler Elburz dağları, güneydekiler ise Zagros  dağlarıdır. Sıradağların arasında geniş platolar vardır. Ülkenin büyük çölleri olan  Deşt-i Lût  ve Deşt-i Kebir ,  bu platolar üzerinde bulunur. Basra Körfezi ve Hazar  Denizi kıyılarında ise  ovalar yer alır.

            Ülkenin akarsuları kısa boylu, gölleri ise  azdır. En büyük gölü, Türkiye sınırına yakın olan  Urmuye Gölü’dür. (Harita 5)

Harita 5: İran’ın fiziki haritası

İklim ve Bitki Örtüsü: İran’ın iç kesimlerinde karasal iklim etkilidir. İklime bağlı olarak ülkenin iç kesimleri geniş bozkırlarla kaplıdır. Çöllerde ise sadece çöl bitkileri yetişebilmektedir. Basra Körfezi ve Hazar Denizi kıyılarında yağışlar artar. Buralardaki dağ yamaçlarında ormanlar bulunur.

Ekonomik Özellikler:  Ülkenin ekonomisi petrole dayalıdır. İran dünyanın sayılı petrol üreten ülkeleri arasındadır. En zengin petrol yatakları Basra Körfezi  kıyılarındadır. Ülkede petrol sanayi dışında ki sanayi kolları gelişmemiştir. El dokuma , yünlü ve ipekli halıları  dünyaca ünlüdür.

Yer Altı Kaynakları: En önemli yer altı zenginliği petrol ve doğal gazdır.

Türkiye ile İlişkileri: İran,  Türkiye’ye petrol ve petrol ürünleri satar. Türkiye’den demir-çelik ürünleri, canlı hayvan ve buğday alır.